7 marca 2013

Komentarz do ustawy o związkach zawodowych. Dz.U. 2001.79.854 - cz. IX

Ustawa o związkach zawodowych - komentarz cz. IX

Art. 32 Ustawy o związkach zawodowych
1. Pracodawca bez zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej nie może:
1) wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy z imiennie wskazanym uchwałą zarządu jego członkiem lub z innym pracownikiem będącym członkiem danej zakładowej organizacji związkowej, upoważnionym do reprezentowania tej organizacji wobec pracodawcy albo organu lub osoby dokonującej za pracodawcę czynności w sprawach z zakresu prawa pracy,
2) zmienić jednostronnie warunków pracy lub płacy na niekorzyść pracownika, o którym mowa w pkt 1
- z wyjątkiem gdy dopuszczają to odrębne przepisy.
2. Ochrona, o której mowa w ust. 1, przysługuje przez okres określony uchwałą zarządu, a po jego upływie - dodatkowo przez czas odpowiadający połowie okresu określonego uchwałą, nie dłużej jednak niż rok po jego upływie.
3. Zarząd zakładowej organizacji związkowej, reprezentatywnej w rozumieniu art. 241/25a/ Kodeksu pracy, wskazuje pracodawcy pracowników podlegających ochronie przewidzianej w ust. 1, w liczbie nie większej niż liczba osób stanowiących kadrę kierowniczą w zakładzie pracy albo liczba pracowników ustalona zgodnie z ust. 4.
4. Zarząd zakładowej organizacji związkowej, o której mowa w ust. 3, zrzeszającej do 20 członków ma prawo wskazać pracodawcy 2 pracowników podlegających ochronie przewidzianej w ust. 1, a w przypadku organizacji zrzeszającej więcej niż 20 członków będących pracownikami ma prawo wskazać, jako podlegających tej ochronie, 2 pracowników oraz dodatkowo:
1) po jednym pracowniku na każde rozpoczęte 10 członków tej organizacji będących pracownikami, w przedziale od 21 do 50 tych członków,
2) po jednym pracowniku na każde rozpoczęte 20 członków tej organizacji będących pracownikami, w przedziale od 51 do 150 tych członków,
3) po jednym pracowniku na każde rozpoczęte 30 członków tej organizacji będących pracownikami, w przedziale od 151 do 300 tych członków,
4) po jednym pracowniku na każde rozpoczęte 40 członków tej organizacji będących pracownikami, w przedziale od 301 do 500 tych członków,
5) po jednym pracowniku na każde rozpoczęte 50 członków tej organizacji będących pracownikami, w przedziale powyżej 500 tych członków.
5. Osobami stanowiącymi kadrę kierowniczą w zakładzie pracy, o których mowa w ust. 3, są kierujący jednoosobowo zakładem pracy i ich zastępcy albo wchodzący w skład kolegialnego organu zarządzającego zakładem pracy, a także inne osoby wyznaczone do dokonywania za pracodawcę czynności w sprawach z zakresu prawa pracy.
6. Ochrona przewidziana w ust. 1, w zakładowej organizacji związkowej innej niż wymieniona w ust. 3 i 4, przysługuje jednemu pracownikowi imiennie wskazanemu uchwałą zarządu tej organizacji.
7. Ochrona przewidziana w ust. 1 przysługuje, przez okres 6 miesięcy od dnia utworzenia komitetu założycielskiego zakładowej organizacji związkowej, nie więcej niż trzem pracownikom imiennie wskazanym uchwałą komitetu założycielskiego.
8. W przypadku gdy właściwy organ nie dokona wskazania, o którym mowa w ust. 3, 4, 6 albo 7, ochrona przewidziana w ust. 1 przysługuje - w okresie do dokonania wskazania - odpowiednio przewodniczącemu zakładowej organizacji związkowej bądź przewodniczącemu komitetu założycielskiego.
9. Ochrona przewidziana w ust. 1 przysługuje pracownikowi pełniącemu z wyboru funkcję związkową poza zakładową organizacją związkową, korzystającemu u pracodawcy z urlopu bezpłatnego lub ze zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy. Ochrona przysługuje w okresie tego urlopu lub zwolnienia oraz przez rok po upływie tego okresu. Zgodę, o której mowa w ust. 1, wyraża właściwy statutowo organ organizacji związkowej, w której pracownik pełni albo pełnił tę funkcję.
10. Minister właściwy do spraw pracy określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady i tryb:
1) powiadamiania przez pracodawcę zarządu zakładowej organizacji związkowej o liczbie osób stanowiących kadrę kierowniczą w zakładzie pracy, o której mowa w ust. 5,
2) wskazywania przez zarząd oraz komitet założycielski zakładowej organizacji związkowej pracowników podlegających ochronie przewidzianej w ust. 1, a także dokonywania zmian w takim wskazaniu.



Przytoczony powyżej przepis statuuje mechanizm ochrony trwałości stosunku pracy działaczy związkowych. Jest on odpowiedzią na dyrektywę zawartą w art. 1 Konwencji MOP nr 135, według której działacze związkowi powinni korzystać ze skutecznej ochrony przeciwko wszelkim aktom krzywdzącym, włącznie ze zwolnieniem podjętym ze względu na ich przynależność związkową lub uczestnictwo w działalności związkowej.

Ochrona trwałości stosunku pracy

Ochrona trwałości stosunku pracy obejmuje swym zakresem działaczy związkowych posiadających status pracownika.
Rodzi się problem, czy ochrona dotyczy związkowców zatrudnionych na innej podstawie niż stosunek pracy, odpowiedzi szukać należy w zapisie art. 2 ust. 7 Ustawy o związkach zawodowych, według którego przepisy stosuje się także do innych osób aniżeli wskazane w przepisie art. 2 ust. 1- 6 ww. Ustawy. Podobnie wypowiedział się SN w uchwale z 4 lutego 1993 r., stwierdzając, iż przepis art. 32 Ustawy o związkach zawodowych ma odpowiednie zastosowanie również do policjanta będącego członkiem zarządu NSZZ Policjantów (III AZP 38/92 - OSP 1994, nr 3, poz. 38).
Zatem w sferze podmiotowej ochroną objęci mogą być:
- imiennie wskazani członkowie zarządu organizacji związkowej,
- imiennie wskazani inni pracownicy będący członkami organizacji związkowej, upoważnieni do reprezentowania tej organizacji wobec pracodawcy albo organu lub osoby dokonującej za pracodawcę czynności z zakresu prawa pracy,
- imiennie wskazani członkowie komitetu założycielskiego,
- pracownicy pełniący z wyboru funkcję związkową poza zakładową organizacją związkową, korzystający u pracodawcy z urlopu bezpłatnego lub ze zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy.
Powyższe wyliczenie jest wyczerpujące.

Członkowie zarządu organizacji związkowej

Mówiąc o członkach zarządu organizacji związkowej, uznać należy, iż konieczną przesłanką jest powierzenie im mandatu. Nie ma tutaj znaczenia, jaką pełnią funkcję w zarządzie.
Działacze związkowi nie posiadający funkcji w zarządzie mogą również zostać objęci ochroną trwałości stosunku pracy pod warunkiem, iż zostaną upoważnieni do reprezentowania organizacji wobec pracodawcy. Upoważnienie powinno znajdować umocowanie w statutowej podstawie oraz zostać udzielone przez uprawniony do tego podmiot; w praktyce upoważnionym może być każdy pracownik.
Gwarancja trwałości stosunku pracy członków komitetu założycielskiego rozciąga się na nich wówczas, kiedy podjęli działania w celu wywiązania się z obowiązku doprowadzenia do rejestracji organizacji.
Warto wskazać na orzecznictwo, które warunkuje utrzymywanie się ww. ochrony od przejawów rzeczywistej woli utworzenia organizacji przez członków komitetu. Ustawodawca wskazuje, iż ochronie podlega 3 członków komitetu wskazanych imiennie jego uchwałą.

Pełnienie funkcji poza zakładem

Ochrona przysługuje także pracownikowi pełniącemu z wyboru funkcję związkową poza zakładową organizacją związkową, korzystającemu u pracodawcy z urlopu bezpłatnego lub ze zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy, w okresie tego urlopu lub zwolnienia oraz przez rok po upływie tego okresu.

Rozpoczęcie ochrony
Rozpoczęcie ochrony następuje z chwilą wskazania.
Termin 7-dniowy dla złożenia informacji aktualizacyjnych ma zatem dla organizacji związkowych jedynie charakter instrukcyjny, zgodnie bowiem z zapisem § 2 ust. 2 Rozporządzenia MPiPS w sprawie powiadamiania przez pracodawcę zarządu zakładowej organizacji związkowej o liczbie osób stanowiących kadrę kierowniczą w zakładzie pracy oraz wskazywania przez zarząd oraz komitet założycielski zakładowej organizacji związkowej pracowników, których stosunek pracy podlega ochronie, a także dokonywania zmian w takim wskazaniu z 16 czerwca 2003 (Dz.U. z 2003 r., Nr 108, poz. 1013 t.j.) zmiany we wskazaniu zarząd oraz komitet założycielski zakładowej organizacji związkowej dokonują na piśmie w terminie 7 dni od dnia zaistnienia zmiany.

Określanie liczby pracowników chronionych
Wprowadzono dwa mechanizmy określania liczebności pracowników podlegających ochronie: parytetowy oraz progresywny.
Wybór metodologii należy do zarządu organizacji związkowej. Podyktowane jest to zasadą samorządności związkowej i wolności działania związków zawodowych.

Organizacje reprezentatywne
Należy zasygnalizować, iż mechanizmy ochronne używane mogą być przez organizacje reprezentatywne w rozumieniu art. 241/25a/ k.p.
Reprezentatywną zakładową organizacją związkową jest organizacja związkowa:
1) będąca jednostką organizacyjną albo organizacją członkowską ponadzakładowej organizacji związkowej uznanej za reprezentatywną na podstawie art. 241/17/ § 1 pkt 1 k.p., pod warunkiem że zrzesza ona co najmniej 7 % pracowników zatrudnionych u pracodawcy, lub
2) zrzeszająca co najmniej 10% pracowników zatrudnionych u pracodawcy.
Jeżeli żadna z zakładowych organizacji związkowych nie spełnia ww. wymogów, reprezentatywną zakładową organizacją związkową jest organizacja zrzeszająca największą liczbę pracowników.
W przypadku innych niż reprezentatywne organizacji związkowych ochrona trwałości stosunku pracy przysługuje jednemu pracownikowi imiennie wskazanemu uchwałą zarządu tej organizacji.

Parytet czy metoda progresywna
Metoda partytetowa polega na tym, iż liczba chronionych pracowników nie może być większa niż liczba osób stanowiących kadrę kierowniczą w zakładzie pracy.
Kadrę stanowią kierujący jednoosobowo zakładem pracy, ich zastępcy albo członkowie wchodzący w skład kolegialnego organu zarządzającego zakładem pracy, a także inne osoby wyznaczone do dokonywania za pracodawcę czynności w sprawach z zakresu prawa pracy. Wybierając tę metodę zarząd organizacji zgłasza się do pracodawcy w trybie § 1 ust. 2 ww. Rozporządzenia MPiPS z wnioskiem o powiadomienie o liczbie osób stanowiących w zakładzie pracy kadrę kierowniczą. Pracodawca ma 7 dni na przekazanie takiej informacji. Uchybienie w tym zakresie może zostać zakwalifikowane jako utrudnianie wykonywania działalności związkowej, może stanowić to również podstawę wszczęcia sporu zbiorowego pracy.


Progresywna metoda określenia liczby osób podlegających ochronie przejawia się w przyjęciu mechanizmu według którego liczba osób podlegających ochronie wzrasta wraz z liczbą członków organizacji związkowej.
W przypadku, gdy właściwy organ nie dokona wskazania w ogóle, ochrona przysługuje - w okresie do dokonania wskazania - odpowiednio przewodniczącemu zakładowej organizacji związkowej bądź przewodniczącemu komitetu założycielskiego.

Zakres ochrony

Zakres ochrony obejmuje:
- wypowiedzenie stosunku pracy,
- rozwiązanie stosunku pracy,
- jednostronną zmianę warunków pracy i/albo płacy na niekorzyść pracownika.
Warto zaznaczyć, iż w sytuacji objęcia ochroną przed rozwiązaniem stosunku pracy, przepis niniejszy odnosi się także do przypadków określonych w art. 52 k.p. oraz 53 k.p. Warto też zasygnalizować, iż ochrona przed rozwiązaniem stosunku pracy również funkcjonuje, jeśli pracodawca uprzednio wypowiedział pracownikowi umowę o pracę, a w okresie wypowiedzenia ten został objęty ochroną trwałości stosunku pracy. Jeśli chodzi o ochronę przed wypowiedzeniem, gwarancja ma zastosowanie zarówno do umów zawartych na czas nieokreślony, jak i do umów terminowych.
Z uwagi na szczególny charakter tej regulacji, nie można jej interpretować rozszerzająco, i dla przykładu ochroną nie będzie objęty stosunek pracy w przypadku jego wygaśnięcia, jak również nie obejmuje ochrona sytuacji, kiedy do jego rozwiązania dochodzi na mocy zgodnego porozumienia stron.
Zgodę na dokonanie jednostronnego rozwiązania, wypowiedzenia bądź zmianę stosunku pracy wyrazić mogą tylko i wyłącznie uprawnione do tego organy: zarząd zakładowej organizacji związkowej - względem członków oraz innych pracowników będących członkami danej organizacji uprawnionymi do reprezentowania tej organizacji wobec pracodawcy; komitet założycielskich zakładowej organizacji związkowej - w sprawach członków komitetu założycielskiego, albo właściwy statutowo organ pozazakładowej organizacji związkowej, w której pracownik pełni bądź pełnił funkcję z wyboru.
Negatywna decyzja w sprawie wyrażenia zgody, wydana przez uprawniony organ, ma charakter wiążący dla pracodawcy. Oznacza to, iż nie może on zgodnie z prawem rozwiązać ani zmienić stosunku pracy w takiej sytuacji.

Ważne terminy
Przepis omawiany nie precyzuje terminów, w jakich powinny zostać zajmowane stanowiska przez związek zawodowy. Przyjmuje się jednak, iż w przypadku wypowiedzeń stanowisko powinno zostać sformułowane w ciągu pięciu dni od daty zawiadomienia właściwego podmiotu przez pracodawcę, a w przypadku rozwiązań stosunku pracy odpowiednio w terminie trzech dni.


Czasookres ochrony członków zarządu oraz innych pracowników upoważnionych do reprezentowania organizacji wobec pracodawcy przysługuje przez okres określony uchwałą zarządu, a po jego upływie przez czas odpowiadający połowie tego okresu, jednak nie dłużej niż rok po jego upływie.


Warto zasygnalizować, iż pojawia się pogląd, iż taki mechanizm ochronny nie koreluje z czasookresem trwania mandatu czy też udzielenia upoważnienia, choć zwracać należy uwagę na zapisy art. 8 k.p., według którego nie można czynić ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.


W odniesieniu do członków komitetu założycielskiego ochrona przysługuje przez okres 6 miesięcy od dnia utworzenia komitetu.


Jeśli chodzi o pracowników pełniących funkcję z wyboru poza zakładową organizacją związkową, gwarancja stabilizacji zatrudnienia obowiązuje przez okres urlopu bezpłatnego lub zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy oraz przez rok po ich zakończeniu.
Warto zaznaczyć, iż zakres ochrony stabilizującej stosunki pracy może zostać poddany modyfikacjom w zakresie ich rozszerzenia, np. poprzez zawarcie stosownych adnotacji w treści regulacji układowych. Niedopuszczalne jest natomiast jakiekolwiek ograniczanie ochrony w ramach postanowień układowych bądź też innych porozumień zbiorowych.

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

Autor bloga zastrzega sobie prawo do modyfikacji / usunięcia treści komentarzy, jeśli mogą one naruszać prawo lub zasady współżycia społecznego.