Zakup używanego samochodu - pułapki prawne art. 394 k.c.

Zakup używanego samochodu na wtórnym rynku, budzi szereg emocji. Rynek pełen jest różnego rodzaju ofert sprzedaży, mniej, bardziej atrakcyjnych. Pamiętać jednak należy, iż sam pojazd to nie wszystko, zasada ograniczonego zaufania wynikająca z przepisów ruchu drogowego, powinna mieć również zastosowanie przy zawieraniu umów sprzedaży. Konsekwencje bowiem braku troski o własne interesy w tym zakresie mogą dla nas okazać się katastrofalne. Postaram się przybliżyć tematykę problemu uwypuklając zagrożenia, jakie mogą wiązać się z transakcjami sprzedaży samochodów używanych. Z uwagi na charakter publikacji tekst ten wolny będzie od porad związanych z metodologią dokonywania oględzin powłoki lakierniczej auta, skupię się na aspektach prawnych związanych z transakcją kupna – sprzedaży.

Pierwsza podstawowa zasada – czytamy ze zrozumieniem

Zawierając umowę sprzedaży nie możemy naszych działań ograniczać tylko i wyłącznie do złożenia podpisu na ostatniej stronie umowy. Przed złożeniem oświadczenia woli, przed podpisaniem umowy powinniśmy oddać się lekturze tekstu umowy. W tym celu warto jest znaleźć kilka chwil wolnego czasu i spokoju, tak aby emocje związane z oględzinami pojazdu nie zasłoniły nam obrazu rzeczywistości. Pierwszą zatem zasadą jest, iż tekst umowy sprzedaży należy przeczytać i to przeczytać ze zrozumieniem. Lektura bowiem tej umowy może doprowadzić nas do szeregu pytań i wątpliwości, które należy wyjaśnić w rozmowie ze sprzedającym nanosząc stosowne poprawki do tekstu umowy, tak aby tekst był czytelny i jasny dla obu stron umowy. Czytając dokument należy zwrócić uwagę na kilka istotnych elementów:

- jak została określona cena sprzedaży ?

- czy zastrzeżony został zadatek ?

- czy określono w treści umowy kary umowne ?

- jaka jest odpowiedzialność sprzedawcy ?

- kto sprzedaje pojazd ?

Cena sprzedaży.

Jest to jeden z istotniejszych elementów zapisów umownych. Precyzyjne określenie ceny sprzedaży ma definitywne znaczenie w sytuacji późniejszych niejasności przy rozliczeniu w trakcie wydawania pojazdu. Zadbajmy zatem aby kwoty spisane cyframi zostały ujęte w tekście także słownie, sprawdzajmy czy umowa nie zawiera błędów matematycznych powstałych np. przez nieprawidłowe odjęcie sumy zadatku (zaliczki) od ceny sprzedaży. Wszystko to uchroni nas przed ewentualnymi nieprzyjemnościami związanymi z koniecznością rozwiązywania problemu, pamiętajmy bowiem, iż sprzedający chce sprzedaż swój pojazd jak najdrożej, a kupujący kupić go za jak najniższą cenę. Powinniśmy pamiętać o tej zasadzie także dlatego, iż zbyt niska cena powinna raczej skłaniać nas w stronę wzmożenia ostrożności a nie umacniać nas w przekonaniu, że natrafiliśmy na fantastyczną ofertę. Warto jest prowadząc poszukiwania auta zapoznać się ze średnimi cenami rynkowymi wybranych modeli, jakie poszukujemy. Pozwoli to nam na urealnianie kolejnych ofert, jakie będziemy analizowali.

Dokonując płatności tytułem zakupu pojazdu, warto jest wystrzegać się sytuacji, w których to uiszczać będziemy kwoty bez uprzedniego obejrzenia chociażby pojazdu, raczej starajmy się unikać transakcji, w których to sprzedawcy nakładają na nas obowiązek uiszczenia z góry wysokiej kwoty zaliczki np. jako warunek dostarczenia pojazdu do oględzin. W przypadku dokonania wyboru oferty w której to dochodzić będzie do płatności przelewem, należy precyzyjnie w umowie określić numer rachunku bankowego, na jaki ma zostać dokonana wpłata, w przeciwnym razie należy precyzyjnie zweryfikować, dane posiadacza rachunku bankowego, czy odpowiadają one danym sprzedawcy pojazdu. 

Zadatek czy zaliczka.

Kwestia tego czy wpłacona przez kupującego kwota jest zadatkiem czy zaliczką ma ogromne znaczenie w sytuacji gdy umowa nie dojdzie do skutku. Mając to na uwadze w umowie należy bardzo precyzyjnie określić, czy jej stronom chodzi o zadatek, czy zaliczkę.

Art. 394. Kodeksu cywilnego

§ 1. W braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej.

§ 2. W razie wykonania umowy zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która go dała; jeżeli zaliczenie nie jest możliwe, zadatek ulega zwrotowi.

§ 3. W razie rozwiązania umowy zadatek powinien być zwrócony, a obowiązek zapłaty sumy dwukrotnie wyższej odpada. To samo dotyczy wypadku, gdy niewykonanie umowy nastąpiło wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności albo za które ponoszą odpowiedzialność obie strony.

Zapłacenie zadatku daje kupującemu daleko idące korzyści i uprawnienia, jakich pozbawiony jest przy zapłacie zaliczki. Nie musi wyznaczać sprzedającemu dodatkowego terminu dla spełnienia świadczenia (wydania samochodu) w sytuacji, gdy druga strona nieprawidłowo wykonuje umowy, czyli spóźnia się z wydaniem auta. W praktyce więc jeżeli sprzedawca zobowiązał się dostarczyć samochód w ciągu dwóch tygodni i nie dotrzymał tego terminu, kupujący będzie mógł od razu odstąpić od umowy. Ponadto w przypadku zadatku będzie mógł żądać zwrotu podwójnej wartości wpłaconego zadatku.

Zadatek zatem stanowi zabezpieczenie wykonania umowy jest rodzajem odszkodowania za ewentualne jej niewykonanie.

Jeśli chodzi o instytucję zaliczki nie została ona wprost uregulowana w przepisach kodeksu cywilnego. Pośrednio o tym, z jakiego rodzaju skutkami wręczenia zaliczki możemy się liczyć wnioskować możemy jedynie z ogólnych przepisów o wykonywaniu umów wzajemnych  art. 487  § 2 k.c. stanowi, iż umowa jest wzajemna, gdy obie strony zobowiązują się w taki sposób, że świadczenie jednej z nich ma być odpowiednikiem świadczenia drugiej.

 Zatem w razie należytego wykonania zobowiązania zaliczka podlega zaliczeniu na poczet należnego świadczenia, czyli pomniejsza wartość ceny zakupu jaką należy uregulować ostatecznie,  w przeciwnym razie konsument może domagać się jej zwrotu i naprawienia szkody. Co bardzo istotne do zaliczki nie stosuje się zasad dotyczących przepadku zadatku lub obowiązku jego zwrotu w podwójnej wysokości.

Zapis art. 949 kodeksu cywilnego określa obowiązki odstępującego od umowy wzajemnej. Wynika z niego, iż strona, która odstępuje od umowy wzajemnej obowiązana jest zwrócić drugiej stronie wszystko to, co otrzymała od niej na mocy umowy, ale i może żądać zwrotu nie tylko tego co świadczyła lecz również naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania. Brak jest wyjątków, które przewidywałyby sytuacje, w której strony mogą zatrzymać świadczenie drugiej strony.

Zaliczka jest kwotą wpłaconą na poczet przyszłych należności i nie stanowi, jak zadatek formy zabezpieczenia wykonania umowy, a jedynie część ceny.

W razie jednak należytego wykonania umowy zaliczka podlega zaliczeniu na poczet ceny zakupu, w przeciwnym wypadku konsument może domagać się jej zwrotu i naprawienia szkody.

Zatem w przypadku sprzedawcy samochodu korzystniejsze jest, gdy przedpłata określona w umowie jest zaliczką, natomiast w przypadku kupującego pojazd mechaniczny zdecydowanie korzystniej jest, aby przedpłata przybrała formę zadatku. Podkreślam, aby przedpłata była uznana za zadatek, w umowie sprzedaży należy precyzyjnie zaznaczyć, iż suma przekazana przy zawarciu umowy stanowi zadatek.

Ograniczenie odpowiedzialności sprzedawcy

Kolejnym bardzo istotnym elementem na jaki należy zwrócić szczególną uwagę, jest kwestia odpowiedzialności sprzedawcy.. Przepisy Kodeksu cywilnego, dotyczące umowy sprzedaży, dopuszczają sytuację, w której strony uzgadniają, iż sprzedawca nie będzie odpowiadał względem kupującego za wady fizyczne sprzedanej rzeczy.

Zgodnie z art. 558 ust. 1 kodeksu cywilnego strony mogą odpowiedzialność z tytułu rękojmi rozszerzyć, ograniczyć lub wyłączyć. W przypadku wyłączenia przez strony umowy przepisów o rękojmi za wady sprzedane, kupujący nie będzie mógł skorzystać z uprawnień, jakie przewiduje dlań instytucja rękojmi.

Sporządzając treść zapisów umowy zwróćmy uwagę na zapisy, dotyczące stanu prawnego oraz technicznego auta, którego będziemy właścicielami. Warto jest dopilnować,  aby w zapisach umownych znalazła się deklaracja, że samochód wolny jest od jakichkolwiek wad prawnych i obciążeń na rzecz osób trzecich oraz nie jest przedmiotem żadnego postępowania bądź zabezpieczenia. Kolejną kluczową kwestią, którą należy zaznaczyć, jest stwierdzenie że pojazd nie posiada wad ukrytych oraz nie wymaga wkładu finansowego. 

Sprzedawca

Oddając się lekturze umowy warto jest sprawdzić dane osób, jakie uwidocznione są na tym dokumencie oraz porównać je z danymi zawartymi w dokumentach pojazdu oraz dokumentach potwierdzających tożsamość danej osoby. Musimy bowiem mieć pewność, iż po drugiej stronie umowy stoi osoba (y) które umocowane są do tego aby złożyć oświadczenie o jego sprzedaży. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości bądź też posługiwania się przez osobę, która działa w imieniu właściciela, jako sprzedawca, aby przedłożyła nam dokumenty potwierdzające takie pełnomocnictwo, nie mniej jednak ryzyko takiej transakcji wzrasta w sytuacji, kiedy ww. pełnomocnictwo nie ma formy notarialnej. W sytuacji braku złej woli po stronie sprzedawcy, każda z tego typu sytuacji zostanie wyjaśniona bez zbędnych nerwów i zwłoki. 

Dochodzenie do decyzji

Jako kupujący powinniśmy dać sobie czas na wnikliwą analizę ofert, jakie pojawiają się na rynku, nie powinniśmy zapominać o konieczności weryfikacji pojawiających się ogłoszeń w internecie, łącznie z weryfikacją samych sprzedających.

Omówione zagadnienia stanowią jedynie wycinek kwestii prawnych, jakie muszą być weryfikowane przy zawieraniu umowy sprzedaży, oprócz tego pamiętać musimy także o tym, że dany egzemplarz pojazdu, jaki wybraliśmy też powinien od strony technicznej stać się przedmiotem szczegółowej i wnikliwej analizy, aby nowy zakup nie stał się dla nas nowym problemem bądź inwestycją pochłaniającą nasze środki finansowe.