Zwolnienia grupowe - problem z matematyką

RPO interweniuje w sprawie odpraw za zwolnienia grupowe
Rzecznik Praw Obywatelskich wystąpił do Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie sposobu ustalania liczebności pracowników zatrudnionych u pracodawcy, jaka przyjmowana jest za kryterium przyznawania odpraw na podstawie ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz. U. Nr 90, poz. 844 ze zm.).

W praktyce dnia codziennego dochodzi do sytuacji, w której pracodawcy skutecznie realizują koncepcje skutkujące pozbawianiem pracowników praw do ww. świadczeń. Skoro ustawodawca przyjął minimalny limit zatrudnienia do stosowania ustawy o zwolnieniach grupowych (20 pracowników), to zasada równości wobec prawa i sprawiedliwości społecznej wymaga, aby spełnienie tego kryterium rodziło dalsze konsekwencje, przekładające się w tym wypadku na uprawnienia do odprawy wszystkich pracowników, a więc zarówno zwalnianych w pierwszej jak i dalszej kolejności, bowiem znajdują się oni w takiej samej sytuacji faktycznej.

Rzecznik wnioskuje, że najtrafniejszym i najbardziej sprawiedliwym rozwiązaniem racjonalizującym ten mankament byłoby przyjęcie zasady, że badanie stanu liczebności pracowników jako kryterium stosowania ustawy i wynikającego z niej prawa do odprawy powinno być dokonywane w momencie bezpośrednio poprzedzającym rozpoczęcie procedury zwolnień pracowników. Można by również rozważyć wariant odnoszenia stosowania ustawy w zakresie prawa do odprawy do zatrudnienia średniorocznego, choć przyjęcie takiego rozwiązania nie byłoby wolne od mankamentów.

Jedną z zasad konstytucyjnych, powoływanych w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego jako podstawa kontroli prawa, jest zasada sprawiedliwości społecznej, wynikająca z art. 2 Konstytucji RP. Trybunał łączy zasadę sprawiedliwości społecznej z zasadą równości wobec prawa. Tak rozumiana zasada sprawiedliwości społecznej wymaga, ażeby różnice w sytuacji prawnej określonych podmiotów pozostawały w odpowiedniej proporcji do odmienności w ich sytuacji faktycznej.

Podniesione wyżej wątpliwości znajdują uzasadnienie w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego. Rozumienie zasady równości i niedyskryminacji, wynikającej z art. 32 ustawy zasadniczej przez Trybunał ma bowiem jednoznaczną treść. Oznacza ono w szczególności nakaz jednakowego traktowania podmiotów prawa w obrębie określonej klasy (kategorii). Wszystkie podmioty prawa charakteryzujące się w równym stopniu daną cechą istotną (relewantną) powinny być traktowane równo, a więc według jednakowej miary, bez zróżnicowań zarówno dyskryminujących, jak i faworyzujących. Sprawiedliwość zakłada więc, że równych należy traktować równo, a podobnych podobnie.

Komentarz do ustawy o związkach zawodowych: Dz.U. 2001.79.854 - cz. X

Ustawa o związkach zawodowych - komentarz cz. X

Kontynuując cykl komentarzy i wyjaśnień do Ustawy o związkach zawodowych, powrócimy do redakcji ważnego i sprawiającego nieraz kłopoty interpretacyjne zapisu przepisów dotyczących ochrony trwałości stosunku pracy (art. 32 Ustawy) 

Ochrona członków zarządu Ochrona realizowana jest względem członków bez względu na to, jaką pełnią oni funkcję w zarządzie organizacji związkowej. Działacze niepełniący funkcji w zarządzie Również i ta grupa może korzystać z ochrony trwałości stosunku pracy, pomimo tego, iż członkowie jej nie piastują funkcji w zarządzie organizacji. Warunkiem koniecznym jest to, aby posiadali oni upoważnienie do reprezentowania organizacji wobec pracodawcy. Upoważnienie takie powinno znajdować swoje umocowanie w statucie. Członkowie komitetu założycielskiego Ochrona przysługuje, przez okres 6 miesięcy od dnia utworzenia komitetu założycielskiego zakładowej organizacji związkowej, nie więcej niż trzem pracownikom imiennie wskazanym uchwałą komitetu założycielskiego. Gdy jednak wskazanie dotyczy większej liczby osób, ochroną objętych zostaje trzech pierwszych (na liście) związkowców. Pracownicy pełniący z wyboru funkcję związkową poza zakładową organizacją związkową Kolejną grupą osób podlegających ochronie są pracownicy pełniący z wyboru funkcję związkową poza zakładową organizacją związkową, korzystający u pracodawcy z urlopu bezpłatnego lub ze zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy. 

Komentarz do ustawy o związkach zawodowych. Dz.U. 2001.79.854 - cz. IX

Ustawa o związkach zawodowych - komentarz cz. IX

Art. 32 Ustawy o związkach zawodowych
1. Pracodawca bez zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej nie może:
1) wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy z imiennie wskazanym uchwałą zarządu jego członkiem lub z innym pracownikiem będącym członkiem danej zakładowej organizacji związkowej, upoważnionym do reprezentowania tej organizacji wobec pracodawcy albo organu lub osoby dokonującej za pracodawcę czynności w sprawach z zakresu prawa pracy,
2) zmienić jednostronnie warunków pracy lub płacy na niekorzyść pracownika, o którym mowa w pkt 1
- z wyjątkiem gdy dopuszczają to odrębne przepisy.
2. Ochrona, o której mowa w ust. 1, przysługuje przez okres określony uchwałą zarządu, a po jego upływie - dodatkowo przez czas odpowiadający połowie okresu określonego uchwałą, nie dłużej jednak niż rok po jego upływie.
3. Zarząd zakładowej organizacji związkowej, reprezentatywnej w rozumieniu art. 241/25a/ Kodeksu pracy, wskazuje pracodawcy pracowników podlegających ochronie przewidzianej w ust. 1, w liczbie nie większej niż liczba osób stanowiących kadrę kierowniczą w zakładzie pracy albo liczba pracowników ustalona zgodnie z ust. 4.
4. Zarząd zakładowej organizacji związkowej, o której mowa w ust. 3, zrzeszającej do 20 członków ma prawo wskazać pracodawcy 2 pracowników podlegających ochronie przewidzianej w ust. 1, a w przypadku organizacji zrzeszającej więcej niż 20 członków będących pracownikami ma prawo wskazać, jako podlegających tej ochronie, 2 pracowników oraz dodatkowo:
1) po jednym pracowniku na każde rozpoczęte 10 członków tej organizacji będących pracownikami, w przedziale od 21 do 50 tych członków,
2) po jednym pracowniku na każde rozpoczęte 20 członków tej organizacji będących pracownikami, w przedziale od 51 do 150 tych członków,
3) po jednym pracowniku na każde rozpoczęte 30 członków tej organizacji będących pracownikami, w przedziale od 151 do 300 tych członków,
4) po jednym pracowniku na każde rozpoczęte 40 członków tej organizacji będących pracownikami, w przedziale od 301 do 500 tych członków,
5) po jednym pracowniku na każde rozpoczęte 50 członków tej organizacji będących pracownikami, w przedziale powyżej 500 tych członków.
5. Osobami stanowiącymi kadrę kierowniczą w zakładzie pracy, o których mowa w ust. 3, są kierujący jednoosobowo zakładem pracy i ich zastępcy albo wchodzący w skład kolegialnego organu zarządzającego zakładem pracy, a także inne osoby wyznaczone do dokonywania za pracodawcę czynności w sprawach z zakresu prawa pracy.
6. Ochrona przewidziana w ust. 1, w zakładowej organizacji związkowej innej niż wymieniona w ust. 3 i 4, przysługuje jednemu pracownikowi imiennie wskazanemu uchwałą zarządu tej organizacji.
7. Ochrona przewidziana w ust. 1 przysługuje, przez okres 6 miesięcy od dnia utworzenia komitetu założycielskiego zakładowej organizacji związkowej, nie więcej niż trzem pracownikom imiennie wskazanym uchwałą komitetu założycielskiego.
8. W przypadku gdy właściwy organ nie dokona wskazania, o którym mowa w ust. 3, 4, 6 albo 7, ochrona przewidziana w ust. 1 przysługuje - w okresie do dokonania wskazania - odpowiednio przewodniczącemu zakładowej organizacji związkowej bądź przewodniczącemu komitetu założycielskiego.
9. Ochrona przewidziana w ust. 1 przysługuje pracownikowi pełniącemu z wyboru funkcję związkową poza zakładową organizacją związkową, korzystającemu u pracodawcy z urlopu bezpłatnego lub ze zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy. Ochrona przysługuje w okresie tego urlopu lub zwolnienia oraz przez rok po upływie tego okresu. Zgodę, o której mowa w ust. 1, wyraża właściwy statutowo organ organizacji związkowej, w której pracownik pełni albo pełnił tę funkcję.
10. Minister właściwy do spraw pracy określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady i tryb:
1) powiadamiania przez pracodawcę zarządu zakładowej organizacji związkowej o liczbie osób stanowiących kadrę kierowniczą w zakładzie pracy, o której mowa w ust. 5,
2) wskazywania przez zarząd oraz komitet założycielski zakładowej organizacji związkowej pracowników podlegających ochronie przewidzianej w ust. 1, a także dokonywania zmian w takim wskazaniu.