Świadectwo pracy po śmierci pracodawcy

Świadectwo pracy po śmierci pracodawcy

Temat wydawałoby się nie wymagający doprecyzowywania czy szczegółowego analizowania. W praktyce jednak przysparzający szeregu problemów nie tylko pracodawcom ale również i pracownikom, którzy znaleźli się w sytuacji, w jakiej to ich pracodawca prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą nagle umiera. 

Zasadniczo art. 63 k.p. reguluje skutki prawne wygaśnięcia stosunków pracy pracowników na skutek zgonu ich pracodawcy. Jednak regulacja ta jest niewystarczająca jeśli chodzi o konkretne szczególne stany faktyczne np. nie określa podmiotu przejmującego obowiązki pracodawcy wobec pracowników, w tym także w zakresie wydania świadectw pracy.

Zgodnie z regulacją ustanowioną w art. 63(2) § 1 i 3 Kodeksu pracy z dniem śmierci pracodawcy umowy o pracę z pracownikami wygasają. Wyjątkiem jest sytuacja, w której to dochodzi do faktycznego przejęcia pracownika przez nowego pracodawcę na zasadach określonych w art. 23(1) k.p. Wówczas nie można mówić o wystąpieniu skutku w postaci wygaśnięcia stosunku pracy, albowiem jest on kontynuowany bez przerwy „pod” nowym pracodawcą. Zatem nowym pracodawcą są spadkobiercy, którzy kontynuują działalność zmarłego pracodawcy.  Jeśli zatem w chwili śmierci pracodawca prowadził on przedsiębiorstwo w rozumieniu art. 55(1) kodeksu cywilnego, to wchodzi ono w skład spadku po zmarłym pracodawcy. Co oznacza, iż na skutek dziedziczenia spadkobiercy ci wstępują we wszystkie prawa i obowiązki majątkowe związane z prowadzeniem tegoż przedsiębiorstwa. Skutkuje to przejęciem pracowników przez nowego pracodawcę na zasadach określonych w art. 23(1) k.p., co oznacza, iż stosunki pracy nie wygasają. W ten sposób wypowiedział się Sąd Najwyższy w Uchwale z dnia 22 lutego 1994 r. (I PZP 1/94, OSNAPiUS z 1994 r. nr 2, poz. 23), podnosząc, iż w razie śmierci pracodawcy prowadzącego działalność gospodarczą na podstawie wpisu w ewidencji takiej działalności jego spadkobiercy wstępują w prawa i obowiązki pracodawcy w ramach stosunków pracy z pracownikami zatrudnionymi przez zmarłego. Nie dotyczy to sytuacji, w której w skład spadku nie wchodzi zakład pracy i w wyniku dziedziczenia nie dochodzi do przejęcia zakładu pracy w całości lub części w rozumieniu art. 23(1) § 2 k.p. - w takim to natomiast przypadku stosunki pracy wygasają.

Zatem z wygaśnięciem stosunku pracy mieć będziemy do czynienia w okolicznościach stanu faktycznego  wskazujących na to, iż praca osób zatrudnionych przez pracodawcę nie była wykonywana w jednostce organizacyjnej, którą można by uznać za zakład pracy w znaczeniu przedmiotowym. Tylko i wyłącznie bowiem brak tego czynnika powoduje, iż nie dochodzi do dziedziczenia zakładu pracy przez co w wyniku śmierci pracodawcy stosunki pracy faktycznie wygasają.

Analizują zagadnienie tematu warto pamiętać o treści zapisu art. 300 k.p. jaki ustanowił zasadę, zgodnie z którą w sprawach nieunormowanych przepisami prawa pracy do stosunku pracy stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu cywilnego, jeżeli nie są one sprzeczne z zasadami prawa pracy.Oznacza to, iż obowiązki zmarłego pracodawcy, jednak takiego, który to nie zatrudniał pracowników w zakładzie pracy w ww. rozumieniu m.in. dotyczący wydania świadectwa pracy, przechodzi na spadkobierców zgodnie z zasadami prawa spadkowego.

Warto również przypomnieć, iż  zgodnie z art. 3(1) § 2 k.p. w imieniu pracodawcy, który jest osobą fizyczną, czynności w sprawach z zakresu prawa pracy dokonywać może także jego pełnomocnik. Natomiast w świetle regulacji, art. 101 § 2 k.c. takie pełnomocnictwo wygasa ze śmiercią pełnomocnika,  z zastrzeżeniem jednak sytuacji, w której to w samym pełnomocnictwie kwestia to została odmiennie uregulowana. W takich okolicznościach, w razie niewygaśnięcia po śmierci pracodawcy pełnomocnictwa osoby, która w jego imieniu podejmowała dotychczas czynności z zakresu prawa pracy, to ona ma prawo po śmierci prowadzącego działalność gospodarczą do wydania pracownikowi świadectwa pracy.

Pamiętać ponadto należy, iż pracownicy których umowy wygasły z powodu śmierci pracodawcy, mają prawo do odszkodowania, którego wysokość jest zróżnicowana. Według z art. 63(2) § 3 k.p. wysokość odszkodowania odpowiada wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. Okresy wypowiedzenia są uzależnione od tzw. zakładowego stażu pracy. Na przykład gdy staż trwa krócej niż sześć miesięcy, okres wypowiedzenia wynosi dwa tygodnie, a gdy trwa co najmniej trzy lata – wynosi trzy miesiące. Odszkodowanie przysługuje także zatrudnionym na czas określony i na czas wykonywania określonej pracy. W ich przypadku odszkodowania ustala się w wysokości wynagrodzenia za dwa tygodnie. Pamiętać przy tym należy, iż wysokość tego odszkodowania oblicza się zgodnie z rozporządzeniem ministra pracy i polityki socjalnej z 29 maja 1996 r. (DzU nr 62, poz. 289 ze zm.). Co istotne do wypłaty odszkodowania są zobowiązani spadkobiercy, pod warunkiem że przyjmą oni spadek.

Mogą wystąpić także sytuacje, w których to pracownicy będą zainteresowani dokonaniem ustalenia, że byli zatrudni u danego pracodawcy, również po śmierci pracodawcy. Mają prawo do wystąpienia do sądu w trybie art. 189 kodeksu postępowania cywilnego z powództwem o ustalenie istnienia stosunku pracy. W takich okolicznościach przydatnymi mogą okazać się wszelkie dowody, dokumenty, np. odcinki wypłat wynagrodzenia, zaświadczenia o regulowanych składkach Zakładu Ubezpieczeń Społecznych za pracowników, a nawet korespondencja z przedsiębiorcą, warto jest również pamiętać o osobowych źródłach dowodowych tj. o świadkach, którzy będą mogli potwierdzić powyższe. 

Może jeszcze wystąpić sytuacja, w której to nie ma spadkobierców ustawowych bądź też spadkobiercy Ci odrzucili spadek, w ostatniej kolejności do dziedziczenia powołana jest gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy lub, w dalszej kolejności, Skarb Państwa. Co istotne podmioty te, jako zobowiązane do dziedziczenia nie mogą odrzucić spadku, który przypadł im z ustawy, natomiast spadek uważany jest za przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza. Oznacza to, iż odpowiedzialność tych podmiotów za zobowiązania spadkodawcy ulega ograniczeniu do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku. W ostateczności zatem może okazać się, iż to od gminy ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy bądź od Skarbu Państwa pracownik może dochodzić wypłaty należnego odszkodowania i wydania świadectwa pracy.