Komentarz do ustawy o związkach zawodowych. Dz.U. 2001.79.854 - cz. VIII

Ustawa o związkach zawodowych - komentarz cz. VIII

Związek zawodowy to organizacja społeczna, która zrzesza ludzi pracy. Jest on przede wszystkim dobrowolną formą samorealizacji i samoorganizacji ludzi pracy, jaka wytworzyła się i funkcjonuje w społeczeństwach państw cywilizowanych.

Kontynuując nasze rozważania dotyczące treści zapisów Ustawy o związkach zawodowych docieramy do przepisu art. 31.

Art. 31 ustawy o związkach zawodowych
1. Prawo do zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy na okres kadencji w zarządzie zakładowej organizacji związkowej przysługuje:
1) częściowo jednemu pracownikowi w miesięcznym wymiarze godzin równym liczbie członków zatrudnionych w zakładzie pracy, gdy ich liczba jest mniejsza od 150,
2) jednemu pracownikowi, gdy związek liczy od 150 do 500 członków zatrudnionych w zakładzie pracy,
3) dwom pracownikom, gdy związek liczy od 501 do 1000 członków zatrudnionych w zakładzie pracy,
4) trzem pracownikom, gdy związek liczy od 1001 do 2000 członków zatrudnionych w zakładzie pracy,
5) kolejnemu pracownikowi za każdy rozpoczęty nowy tysiąc, gdy zakładowa organizacja związkowa liczy ponad 2000 członków zatrudnionych w zakładzie pracy,
6) w niepełnym wymiarze godzin i wtedy może ono być udzielane większej liczbie pracowników, zgodnie z zasadami zawartymi w punktach poprzedzających.
2. W zależności od wniosku zarządu zakładowej organizacji związkowej zwolnienia od pracy, o których mowa w ust. 1, udzielane są z zachowaniem prawa do wynagrodzenia lub bezpłatnie. Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, tryb udzielania zwolnień od pracy oraz zakres uprawnień przysługujących pracownikowi w czasie tych zwolnień.
3. Pracownik ma prawo do zwolnienia od pracy zawodowej z zachowaniem prawa do wynagrodzenia na czas niezbędny do wykonania doraźnej czynności wynikającej z jego funkcji związkowej, jeżeli czynność ta nie może być wykonana w czasie wolnym od pracy.

Oddelegowanie związkowcaPrzepis niniejszy statuuje prawo do tzw. "urlopu związkowego" dla działaczy związkowych na szczeblu zakładowym. W płaszczyźnie podmiotowej uprawnienie to przysługuje każdemu pracownikowi, który wybrany został do składu zarządu organizacji związkowej, bez względu na pełnioną w nim funkcję, jak również bez względu na sposób powstania stosunku pracy jak również bez względu na charakter umowy o pracę (zawarta na czas nieokreślony, umowa na zastępstwo, umowa terminowa, czy też w niepełnym wymiarze czasu pracy).
Prawo do zwolnienia przysługuje przez okres kadencji w zarządzie, przez okres ważności mandatu. Zatem skrócenie kadencji lub wygaśnięcie mandatu znajdzie swoje odzwierciedlenie w odpowiednim pozbawieniu prawa do korzystania z ww. "urlopu". Ponowne jednak wybranie do składu zarządu daje możliwość kontynuowania go.
Zwolnienie realizowane jest po złożeniu stosownego wniosku zarządu organizacji, adekwatnie do Rozporządzenia Rady Ministrów z 11 czerwca 1996 r., w sprawie trybu udzielania urlopu bezpłatnego i zwolnień od pracy pracowników pełniących z wyboru funkcję w związkach zawodowych oraz zakresu uprawnień przysługujących pracownikom w czasie urlopu bezpłatnego i zwolnień od pracy (Dz.U. Nr 71, poz. 336).
Wniosek powinien zawierać:
- wskazanie pracownika, któremu ma zostać udzielone zwolnienie od pracy,
- określenie okoliczności, jakie uzasadniają przedmiotowe zwolnienie,
- określenie, że zwolnienie ma zostać udzielone z zachowaniem prawa do wynagrodzenia bądź też ma ono mieć charakter bezpłatny,
- określenie wymiaru i okresu zwolnienie od pracy.
Nie ma wymogu, aby wniosek taki przybierał formę pisemną, aczkolwiek ze względów dowodowych za zasadne uznaje się, aby został on złożony na piśmie. Istotne, aby wniosek był precyzyjny, albowiem ma on charakter wiążący dla pracodawcy. Nie może on udzielić oddelegowania np. innej osobie niż ta, która została wskazana.
Pamiętać należy iż zgodnie z § 4 ust. 1 ww. Rozporządzenia na drodze postępowania sądowego dochodzić można praw związanych z nieuprawnionym działaniem pracodawcy. Nadmienić należy, iż w kontekście zapisu art. 35 ust. 1 pkt 2 Ustawy o związkach zawodowych np. nieudzielenie stosownego oddelegowania niewątpliwie stanowi wyraz utrudniania wykonywania działalności związkowej, co otwiera drogę do wszczęcia i przeprowadzenia w sprawie stosownego postępowania karnego.

Prawa i obowiązki oddelegowanegoWe wniosku musi zostać określone, czy przedmiotowe oddelegowanie udzielone ma zostać z zachowaniem prawa do wynagrodzenia dla zwalnianego pracownika, czy też ma ono mieć charakter bezpłatny. W przypadku, kiedy zwolnienie ma mieć charakter odpłatny wynagrodzenie pracownika oblicza się według zasad obowiązujących przy obliczaniu ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy.
Według treści zapisu § 8 ww. Rozporządzenia działacz związkowy korzystający ze zwolnienia zachowuje prawo do świadczeń wynikających z zatrudnienia u pracodawcy udzielającego zwolnienia, według przepisów, które określają zasady przyznawania ww. świadczeń. Ponadto korzystanie przez pracownika ze zwolnienia w niepełnym wymiarze godzin, nie pozbawia go tych uprawnień, jakie według przepisów prawa pracy uzależnione są od wykonywania pracy w pełnym wymiarze czasu pracy. Powyższe ma stanowić gwarancję poszanowania interesów ekonomicznych związkowców, którzy korzystają z ww. "urlopu" w celu sprawowania przez nich funkcji w zarządzie organizacji związkowej.
Zgodnie z treścią § 5 ww. Rozporządzenia, zarząd organizacji związkowej jest obowiązany poinformować pracodawcę o ustaniu okoliczności uprawniających pracownika do korzystania ze zwolnienia od pracy, a pracownik ma obowiązek przystąpienia do pracy. Respektowanie ww. obowiązku znajduje swoje uzasadnienie we względach lojalnościowych w relacjach partnerskich pomiędzy podmiotami dialogu społecznego.
Art. 31 ust. 3 Ustawy o związkach zawodowych określa prawo do zwolnienie od pracy na czas niezbędny do wykonania doraźnej czynności wynikającej z funkcji związkowej. W sferze podmiotowej przepis odnosi się do każdego członka związku, również do członka organizacji międzyzakładowych, jeżeli tylko pełni on jakąkolwiek funkcję związkową. Nie ma przy tym znaczenia, czy jest to funkcja piastowana z wyboru, czy też z mianowania, desygnacji. Również bez znaczenia pozostaje kwestia podmiotu, w jakim owa funkcja jest realizowana; w tym zakresie decydujące są postanowienia statutowe organizacji związkowej.
Opracował D.S.