Komentarz do ustawy o związkach zawodowych: Dz.U. 2001.79.854 - cz. XI

Ustawa o związkach zawodowych - komentarz cz. XI

W obecnym odcinku cyklu poruszymy kwestię, która często budzi szereg kontrowersji w praktyce, a mianowicie mówić będziemy o zapisie art. 33 Ustawy o związkach zawodowych.

Art. 33 Ustawy o związkach zawodowych
1. Pracodawca, na warunkach określonych w umowie, jest obowiązany udostępnić zakładowej organizacji związkowej pomieszczenia i urządzenia techniczne niezbędne do wykonywania działalności związkowej w zakładzie pracy.
2. Zakładowej organizacji związkowej oraz pracodawcy przysługuje prawo wystąpienia do sądu pracy z roszczeniem wynikającym z niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, o której mowa w ust. 1.
3. Jeżeli warunki udostępniania organizacji związkowej pomieszczeń i urządzeń technicznych określają postanowienia układu zbiorowego pracy, prawo wystąpienia z roszczeniem, o którym mowa w ust. 2, przysługuje pracodawcy lub każdej z organizacji związkowych, której postanowienia te dotyczą.
4. Do postępowania w sprawach, o których mowa w ust. 2 i 3, stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu z zakresu prawa pracy.

Przytoczony przepis zatem zobowiązuje pracodawcę do tego, aby udostępnił organizacji związkowej pomieszczenie i urządzenia niezbędne do wykonywania działalności związkowej. Obowiązek ten realizowany jest poprzez zawarcie stosownej umowy, w której określony powinien zostać sposób użytkowania sprzętu, powinny zostać również określone zasady eksploatacji lokalu. Umowy te mają charakter cywilnoprawny. Odmowa realizacji ww. zobowiązań przez pracodawcę bądź też uporczywe i niezasadne uchylanie się od zawarcia umowy kwalifikowane może zostać jako utrudnianie wykonywania działalności związkowej.

Art. 33(1) Ustawy o związkach zawodowych
1. Pracodawca, na pisemny wniosek zakładowej organizacji związkowej i za pisemną zgodą pracownika, jest obowiązany pobierać z wynagrodzenia pracownika składkę związkową w zadeklarowanej przez niego wysokości.
2. Pracodawca jest obowiązany niezwłocznie przekazywać kwoty pobranych składek związkowych na rachunek bankowy wskazany przez zakładową organizację związkową.

Opisana w treści ww. przepisu dyrektywa ma charakter bezwzględny dla pracodawcy, nie ma on możliwości uchylenia się od realizacji tego zobowiązania, formalnym warunkiem zlecenia realizacji zobowiązania dokonywania pobierania z wynagrodzenia pracownika składek jest złożenie stosownego pisemnego wniosku przez organizację związkową, który to wniosek powinien określać numer rachunku bankowego, na jaki składki powinny być odprowadzane. Ważnym jest również, aby pracownicy wyrazili zgodę w formie pisemnego oświadczenia na dokonywanie tego rodzaju potrąceń.
Transfer środków powinien zostać zrealizowany niezwłocznie, czyli najszybciej, jak jest to możliwe, bez nieuzasadnionej zwłoki. Strony mogą ustalić, iż w przypadku różnych terminów wypłat, określają jedną datę przekazywania składek członkowskich. Ustawa nie pozwala na realizację ww. zobowiązania poprzez przekazywanie środków finansowych w gotówce. Koszty związane z przelewami obciążają pracodawcę.
Istotnym zagadnieniem jest kwestia dokonania potrącenia przez pracodawcę składek członkowskich, aczkolwiek ich nieprzekazanie według stosownego wniosku. W pierwszej kolejności wskazać należy, iż tego rodzaju zaniechanie zostało spenalizowane na gruncie zapisu art. 35 ust. 1 pkt. 4 Ustawy o związkach zawodowych. Jednocześnie otwiera ono drogę organizacji związkowej do dochodzenia od pracodawcy w ramach drogi cywilnej zwrotu wspomnianych środków wraz z odsetkami, na podstawie zapisu art. 405 Kc. traktującego o bezpodstawnym wzbogaceniu. Może stanowić również podstawę dla wszczęcia procedury sporu zbiorowego pracy.

Art. 34 Ustawy o związkach zawodowych
1. Przepisy art. 251-331 stosuje się do międzyzakładowej organizacji związkowej obejmującej swoim działaniem pracodawcę, z zastrzeżeniem ust. 2 oraz art. 34(1) i 34(2).
2. Przy ustalaniu liczby członków, o której mowa w art. 251 ust. 1, oraz prawa do zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy, o którym mowa w art. 31 ust. 1, uwzględnia się liczbę członków międzyzakładowej organizacji związkowej zatrudnionych u wszystkich pracodawców objętych działaniem tej organizacji.

Organizacje międzyzakładowe tworzone są zwykle wówczas, kiedy w zakładach pracy jest zbyt mało zatrudnionych członków, żeby stworzyć samodzielną zakładową organizację związkową. Omawiany przepis nakazuje stosowanie Ustawy względem międzyzakładowych organizacji związkowych.

Art. 34(1) Ustawy o związkach zawodowych
Pracodawcy objęci działaniem międzyzakładowej organizacji związkowej ponoszą koszty, w tym koszty wynagrodzeń i składek na ubezpieczenia społeczne, związane z zatrudnianiem pracownika zwolnionego:
1) z obowiązku świadczenia pracy na okres kadencji w zarządzie międzyzakładowej organizacji związkowej - na podstawie art. 31 ust. 1 w związku z art. 34 ust. 2,
2) od pracy zawodowej z zachowaniem prawa do wynagrodzenia - na podstawie art. 31 ust. 3,
odpowiednio do udziału liczby członków tej organizacji zatrudnionych u danego pracodawcy w łącznej liczbie członków tej organizacji zatrudnionych u wszystkich pracodawców objętych działaniem tej organizacji - w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy.

Zarząd międzyzakładowej organizacji związkowej przedstawia pracodawcy, który zwolni pracownika lub pracowników z obowiązku świadczenia pracy lub od pracy zawodowej z zachowaniem prawa do wynagrodzenia, informacje o liczbie członków tej organizacji zatrudnionych u wszystkich pracodawców objętych działaniem tej organizacji oraz u każdego z tych pracodawców - w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy, według stanu na ostatni dzień miesiąca.
Zarząd międzyzakładowej organizacji związkowej przedstawia informacje w terminie do 10 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiło zwolnienie pracownika lub pracowników z obowiązku świadczenia pracy lub od pracy zawodowej z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Natomiast sposób i tryb ponoszenia kosztów określa każdy pracodawca, który zwolni pracownika lub pracowników z obowiązku świadczenia pracy lub od pracy zawodowej z zachowaniem prawa do wynagrodzenia, w zakresie dotyczącym kosztów związanych z zatrudnianiem tego pracownika lub tych pracowników.
Przepis ten określa mechanizm partycypacji w kosztach działalności międzyzakładowej organizacji związkowej przez pracodawców.

Art. 34(2) Ustawy o związkach zawodowych
Zgodnie z jego brzemieniem zarząd międzyzakładowej organizacji związkowej, która w co najmniej jednym zakładzie pracy objętym jej działaniem zrzesza pracowników w liczbie wymaganej do uzyskania statusu organizacji reprezentatywnej w rozumieniu art. 241(25a) Kp, może wskazać pracowników podlegających ochronie przewidzianej w art. 32 ust. 1 Ustawy o związkach zawodowych:
1) w liczbie ustalonej zgodnie z art. 32 ust. 3 albo 4 lub
2) w liczbie ustalonej zgodnie z art. 32 ust. 3 albo 4 w jednym zakładzie pracy wskazanym przez tę organizację spośród zakładów pracy objętych jej działaniem, w którym ta organizacja zrzesza pracowników w liczbie wymaganej do uzyskania statusu organizacji reprezentatywnej w rozumieniu art. 241(25a) Kp, powiększonej o liczbę pozostałych zakładów pracy objętych działaniem tej organizacji, w których jest zatrudnionych co najmniej 10 pracowników będących jej członkami.

Oznacza to, iż liczba pracowników podlegających ochronie, jaka ustalona zostanie zgodnie z metodą określoną w zapisie art. 32 ust. 3 albo 4 Ustawy o związkach zawodowych w jednym zakładzie, wskazanym przez organizację, jest powiększana o liczbę pozostałych zakładów pracy objętych jej działaniem, w jakich znajduje zatrudnienie co najmniej 10 pracowników-członków związku.
W sytuacji, gdy międzyzakładowa organizacja związkowa w żadnym zakładzie pracy z objętych jej działaniem nie zrzesza liczby pracowników wymaganej do uzyskania statusu organizacji reprezentatywnej w rozumieniu art. 241(25a) Kp, liczba pracowników podlegających ochronie trwałości stosunku pracy nie może być większa od liczby zakładów pracy objętych działaniem tej organizacji, które zatrudniają co najmniej 10 pracowników będących jej członkami.
Warto podkreślić, iż przepisy nie wymagają, aby ochrona rozkładała się proporcjonalnie na zakłady pracy.